«Шын мәнінде, біз адамдардың өмірін құтқарамыз»

— Иә, бірақ тұрақты түрде емес. Соғыс басталғалы бері мен қалай көмектесуге болатынын және жүрегіме жақын болатын мүмкіндіктер туралы ақпарат іздей бастадым. Ресей арқылы Еуропаға бара жатқан, Украиналық босқындарға көмектесетін телеграм-чаты арқылы анда-санда көмекке мұқтаж жандарды тауып жүрдім. Көмек ретінде өз үйлерінде тұруға рұқсат береді немесе темір жол вокзалына дейін апарады. Мен оған аздап қатыстым: балалардың заттарымен көмектестім және ауруханадағы балаларға түрлі тәттілер апардым.

— Иә, Мәскеуде. Соғыс басталғанда мен Ресейде тұрып, декреттік демалыста болдым.

— Мен әлі де декреттік демалыстамын, бірақ курьер болып қосымша табыс табамын.

— Мен ұзақ уақыт бойы көшкім келді, бірақ қайда екенін білмедім. Күйеуіме көшуді ұсындым, бірақ ол өзін эмигрант ретінде көрмегендіктен, барлық нұсқалардан бас тартты. Ол Мәскеуде дүниеге келді, осында өсті, өмірі осында өтті және көп жерде саяхаттаған емес. Мен украиндықпын және өмірімнің жартысын Ресейде өткіздім. Соғыс басталғанда мен өзімнің заттарымды алып, кетіп қалғым келді. Бірақ мен екі баламмен, күйеуіммен болғандықтан, жай ғана заттарды алып, кетіп қалу мүмкін емес еді. Тығырықтан шығудың жолын таба алмадым — қайда бару керек, не істеу керек… осы уақыт бойы барлығы өте қиын болды. Үнемі жаңалықтар, жаңалықтар… Күйеуіме бір жаққа баруымыз керек дедім. Ол: «Иә, жүр, қара. Мен жұмыс істеймін, ал сен ізде. Қайда десең, сонда барамыз», — деді. Мобилизациялау басталған кезде, тіпті ойланатын түк те болған жоқ, өйткені күйеуіме шақыру қағазы келді. Мобилизациялау үшін емес, «деректерді нақтылау үшін». Бұл мобилизациялауды жариялаудан бір күн бұрын болды. Мобилизациялау болса, кімді-кім, ал ең алдымен, менің күйеуімді алып кететінін жүрегім сезді.

— Түсінемін, әскери комиссариат — күйеуімнің қандай екенін көрмейді. Бірақ, біріншіден, ол әскерде қызмет етті, тәжірибесі бар. Ол физикалық жұмыспен айналысады. Мүмкін бұл қисынсыз шығар, бірақ бұл менің тұжырымдарым болды: олар кеңседе отырғандарға қарағанда, осындай адамдарға тезірек келетінін. Деректерді нақтылау үшін шақыру қағазы келгенде, эмоциялар… өте көп болды. Күйеуім Мәскеуді бір-екі күн аралап, [мобилизациаланғандарды] қалай ұстағанын көріп, жұмыстан қоңырау шалып: «Болды, біз кетеміз», — деді. Біз заттарымызды жинап, Қазақстанға жол тарттық.

— Жоқ, мен үшін ауқымы күтпеген жағдай болды. Мен соғыстың 21 ақпанда, ол [Путин] ДХР мен ЛХР тәуелсіздігін мойындау туралы жарлыққа қол қойғанда басталатынына сенімді болдым. Ал «облыстардың әкімшілік-аумақтық шекарасында» деген сөзді естігенде, анама телефон соғып: «Мама, оның айтқанын естідіңіз бе? Мама, бұл соғыс», — дедім. Бірақ бұлай болады деп ешкім ойлаған жоқ. Ал 24-і күні, әрине, соғыс қимылдарының ауқымы мені таң қалдырды. Күйеуім жұмысқа ерте кетеді, мен оның артынан ояндым — баланы тамақтандырдым. Жаңалықтарды аштым да… бірден жылай бастадым. Анама қоңырау шалдым, олар Николаевта болды. Және олар жарылыстар естігенін айтты. Содан кейін Кульбакино бомбаланды. Бұл Николаев маңындағы аэродром.

— Бірден… Әрине, алғашқы сағаттарында емес. Үшінші күні болса керек, аз да болса жеңілдеп қалдым. Өйткені мен бұл күндері тамақ ішпедім. Бұрын, тіпті қатты күйзеліс кезінде де бұндай болған емес — тамақ жемей қалған кездерім. Алғашқы апталарында қалай көмектесе алатындығымды іздей бастадым. Менде белгілі бір критерийлер болды. Бұл жалпы көмек емес, көбірек нысаналы көмек болуы керек еді. Мен мұны қатты қаладым.

— Мен оны таңдаған жоқпын (күледі). Бәлкім, «Ковчегтегі» ақпаратқа тап болдым. Бірден «Еркіндік Періштелеріне» жазылдым, бірақ оларға жете алмай жүрдім. Негізі эмиграция мен үшін оңай болған жоқ. Өзіме келуге көп уақыт кетті. Күйеуім жұмысқа орналысты, ал мен балалармен үйде отырдым. Және бұл жағдай да қозғалуға немесе бірдеңе істеуге мүмкіндік бермеді. Бірақ ақпан айында, әйтеуір, «Еркіндік Періштелеріне» жеттім.

— Толока болған. Келе жатқанда, «мен осы ортаға сай келмеймін бе», — деп уайымдадым. Білмеймін, өйткені, адамдар әртүрлі болады ғой. Ал мен қайда бара жатқанымды түсінбей жатырдым. Басталуына сәл кешігіп қалдым, мен келгенде бәрі бір-бірімен араласып жатырды, бір-бірін жақсы танитыны көрініп тұрды. Сондай жылы атмосфера болды. Мені шынымен де қызықтырған осы қарым-қатынастың жылылығы болды. Еріктілердің бірінің туған күнін де тойладық, торттар да болды (күледі). Қызым менімен бармағанына өкінді. Өте мейірімді және көмектесуге дайын адамдар болды. Мен оларға бірінші рет келуім емес сияқты сезімде болдым. Ресейден қоныс аударушылар көп болғаны да мені таң қалдырды.

— Бәлкім, кінә сезімі шығар. Бірақ, мен дәл солай дөп айта алмаймын. Кез келген жолмен көмектесуге деген ұмтылыс, шығар.

— Иә, ондай адамдарды жәрмеңкелерде көрдім. Нақты білмеймін — маған ешкім төлқұжатын көрсетпеді. Бірақ соған қарамастан, мен мұндай адамдарды көрген сияқтымын. Кейде адамдар жақындайды, қызық бірдеңе екенін көреді, ал сен қандай жоба екенін айтқанда, кенеттен бастарын бұрады. Мұндай реакцияны көру өте қызықты. Меніңше, бұлар әуелі мобилизациялаудан қашып, кейін бәріне көз жұмған ресейліктер сияқты. Ал соғысқа қатысушы болғысы келмейтіндер бар – бұл басқа контингент. Бұл жақсылық жасағысы келетін — біздің еріктілеріміз. Иә, әлемде болып жатқан зұлымдыққа жауап ретінде жақсылық жасауға деген құштарлық болар. Сіз өзіңіздің жеке үлгіңізбен, шетте қалмауға болатынын көрсеткен кезде, тіпті қаржылық мүмкіндігіңіз болмаса да, қолыңыздан келгенше көмектесіңіз. Бұл тек қаржы туралы емес қой, сонымен қатар, сіз өз уақытыңызбен көмектесе аласыз.

— Бұл өте үлкен жаңылысу. Осы соғысты бастағандардың, бізден қалайтыны – кәдімгі пешка болып, солардың жасап жатқан нәрселеріне мойынсұну. Шындығында, бұл олай емес. Әр адам кім болу керектігін өзі шешеді. «Қатысушы» немесе немқұрайлы болу. Біреу өлтіруді таңдайды, ал біреу жақсылық жасауды таңдайды.

— Біз әдетте тәжірибелі еріктімен жұптасамыз, бірақ менің бірінші жәрмеңкемде мен де, серіктесім бірінші рет қатысты. Ол да мен сияқты көп жылдар бойы Мәскеуде тұрған украиндық. Екеумізге ортақ нәрсе көп болып шықты. Қордан бөлек, ол екеуміз отбасыларымызбен — доспыз. Ол менің күйеуім мен балаларымнан кейінгі ең жақын адам, шығар. Эмиграцияда мұндай адамдар аз. Және жобаға тек пайдалы уақыт өткізгенім үшін ғана емес, осы кісі үшін де алғысым шексіз.

— Жоқ, қиын да, қорқынышты да болған жоқ. Мен адамдармен сөйлескенді жақсы көремін, сондықтан оңай болды. Қасымызда Ирина мен Евгений [ұйымдастырушылар – ред.] болды, олар балаларға толока өткізіп жатқан еді, ал бізге Шолпан [үйлестіруші – ред.] келді. Сондықтан, толығымен тыныш болды.

— Қызық оқиғадан: жігіт пен жасөспірім қыз келді, қыз донат жасады, бірақ «періштені» алмады. Жігіт оған: «Егер анаң сенің қайда донат жасағаныңды білсе, мен қасында болғым келмейтін еді», — деді. Сол кезде бәріміз күлдік…

Жәрмеңкелердің бірінде ер адам әйелімен келіп, жақындады, ол соғыс басталғаннан кейін бір ай немесе бір жарым ай Броварыдағы госпитальда жатқанын айтты. Ол позитивті болды, Украинаның рәміздермен — білезіктермен, кейбір белгілермен және ол өмірге деген қуаныш нұрын шашып тұрды. Оның жүзі көз алдымда. Ол қуанып келіп: «Достар, сендер жақсы іс жасап жатырсыңдар!», — деді.

Бір ер адам жәрмеңкеден видео түсіруге бола ма деп сұраған жағдай да болды. Ол «Ресейдегі достары үшін» деген сөздермен видео түсіре бастады. Ол оларға: «Сендер қиратып жатқанда, біз қалпына келтіруге көмектесіп жатырмыз», — деді. Соған ұқсас нәрсе айтты.

— Балаларым да кейде менімен бірге толокаға барады. Үлкені де мүмкіндігінше қатысуға тырысады. Бүгін толока жоқ деп жылады… Қалай түсіндіремін? Мен соғыс болып жатқанын түсіндіремін. Қалай болғанда да, мен ештеңені жасырмаймын. Украинада тұратын балалар бар екенін және олар әуе дабылдары кезінде баратын жерлерге мұқтаж екенін, мектептерді қалпына келтіруге, бомбапаналарды жабдықтауға көмек қажет екенін айтамын. Маған 7 жасар балаға неге елден кеткенімізді түсіндіруге тура келді ғой. Аналарының неге 24-і күні, одан кейін 25-і, сосын 26-сы жылап жатқанын түсіндіруім керек еді.

— Украинаға көмектескеніммен қатар, жоба маған да көмектеседі. Ауыртпалығымды жеңуге көмектеседі… алаңдаушылығымды, эмиграция қиындықтарын. Бұл қазақтармен де, украиндармен де, орыстармен де — адамдармен байланыс орнату, араласу.

— Шаршау анда-санда болып тұрады. Қалай болғанда да, бұл сөзсіз. Бірақ мен өзім Украина аумағында емеспін және ол жердегі адамдарға, маған қарағанда әлдеқайда қиын екенін өзіме айтамын. Соғыс аяқталады және Украина міндетті түрде жеңеді деген сенім маған көмектеседі.

— Кез келген кезде берілуге болады. Бірақ берілсең, ұтыласың. Біз балалардың өмірі туралы айтып отырмыз ғой. Егер көмектесуді тоқтатса, онда… қалай айтарымды да білмеймін… кеткен уақыттың есесін толтыра алмай қаламыз. Бомбапаналарды жабдықтауға көмектесу арқылы біз адам өмірлерін сақтаймыз. Елестетіп көріңізші, көмектесе ала тұрып, көмектеспесек. Біз беріліп, көмектеспесек — бұл қауіпті сәт болуы мүмкін, өйткені балалар өліміне әкелуі мүмкін. Әрине, біз бұл туралы білмеуіміз де мүмкін. Бірақ, дегенмен де. Беріліп, ештеңе істемеуге де болады. Бірақ сіз үзіліс жасап, дем алып, әрі қарай көмектесе аласыз.

— Адам өмірлерін құтқару.