«Сіз істеп жатқан нәрсе дұрыс және қажет»

— Кездейсоқ деп айтатындай емес. Бірақ, шынымды айтсам, осы жылдың көктеміне дейін мен «Еркіндік періштелері» туралы естімедім. Өзім Қазақстанның солтүстігінен болған соң, біз жақта мұндай қор табу қиын. Бірақ мен ашығын айтамын (күледі). Қордың бұл аймаққа еніп кетуі қиын болды. Мен ешқашан қор туралы естімедім, бірақ Help Ukraine гуманитарлық қолдау штабының инстаграмдағы парақшасына жазылғанмын. Сол жерден «Еркіндік періштелері» рекрутер іздеп жатыр дегенді көрдім және өтінім жібердім.

— Үш ай бойы мен бірнеше қызмет атқардым — өңірлік үйлестіруші де, рекрутер де болдым. Қазір де рекрутингпен айналысамын, бірақ өңірлік өкілдікке аз уақыт бөлемін.

— Ол жақта орыстілді тұрғындар шоғырланған және соған қарай Украинаға қатысты басқа позициясы бар.

— Толокалар өтеді, бірақ біз жәрмеңкелерге қатыспаймыз.

— Бұйрықтың қай жақтан келіп жатқанын білмеймін, бірақ әзірге жәрмеңке ұйымдастыра алмай жатырмыз.

— Мен кішкене кейінге шегінсем деймін. Менің анам белсенді жан, саясатқа қызығады. 24 ақпанда Ресей Украинаға шабуыл жасай ма деп анаммен талқыладық. Ол Ресей олай жасамайтынын айтты. Ал, мен керісінше ойладым. Сөйтіп 24 ақпанда инстаграмды ашсам, бәрі бомба шабуылының видеоларын бөлісіп жатыр. Менің Украинада достарым бар (Оларды ешқашан көрмедім, тек жұмыс барысымен танысып, араласып кеттік) және мен оларға жаздым. «Не болып жатыр?» деп сұрадым. Олар: «Бізді бомбалап жатыр. Отбасымызды тығып үлгердік, ал өзіміз осындамыз» деді. Ол кезде оларға көмектесе алмадым, тек сасқалақтап қалдым. Мен мұны бір реттік «акция» болады және алысқа бармайды деп ойладым. Бірақ бірнеше ай өткен соң қақтығыс шиеленіскені түсінікті болды. Мен қалай көмектесе алатынымды білмедім. Ал «Еркіндік Періштелері» қоры үшін менің тәжірибем, қабілетім, білімім және ниетім жарады. Мен басынан осыған сендім.

— Шынымды айтсам, толока қолөнермен байланысты дегенде, мен қолөнерден тым алыс екенімді айттым (күледі). Бұл жерде менен пайда жоқ. Бірінші толокада қатты қобалжығаным соншалық, тек қарап тұрдым. Сонда Иринаның [ұйымдастырушылардың бірі] мені көріп, қасыма келгені қандай жақсы болды. Ол неден бастау керегін түсіндірді. Жобаның ұйымдастырушыларымен алғашқы кездесуде-ақ қолымнан не келетінін, 24/7 ерікті болуға дайын екенімді айттым.

— Расында, жұмысымнан болар, алғашқы әсер дегенге сенбеймін. Эмоцияға мән бермеуге тырысамын. Бірақ толокада сондай жылы атмосфера болғанын айту керек. Оған шынымен көмектескісі келетін адамдар келді. Олар дәл қазір жағдайды түбегейлі өзгерте алмайтынын біледі, бірақ кішкентай болса да әсер ете алатынын түсінді. Жоғары білімді, өз ісінің шеберлері қатысты және олардың әрқайсы өздігінен ерекше азаматтар.

— Отбасым екібастан қолдайды. Ата-анам менімен келіседі және қорда бар екенімді мақтан тұтады. Одан қалды, қандай да бір көмек керек болса, отбасым қол ұшын созуға дайын.

— Мен қордан көп дос таптым. Бұл — бірінші. Ал, екінші, менің қай өңірден екенімді түсінесіз. Мұнда менің жұмысыма «қатал» қарайтындар көп. Олар тікелей жақтырмайды деп айта алмаймын. Бірақ оларға ұнамайтынын түсінемін. Бұдан бөлек мен аймақтағы үйлестіруші болдым. Оған қоса мен — жергілікті тұрғынмын және өздерін жоғары санайтындар бұған ашуланады. Одан қалды бізді жергілікті депутат қолдады. Соған қолымыз жетті. Сондықтан қазіргі нәтижеміз жаман емес.

— Мен көбінде ресейлік телеарналар қосулы тұратын өңірде тұрамын. Және әрбір екінші тұрғынның Ресейде туысы бар. Олар сол елдің ықпалында. Өздері осында тұрғанмен, көңілі мен ақылы сол жақта. Қуанышқа орай, менің анам ақылды әйел, ол тәуелсіз БАҚ-ты қарайды, талдайды және сол көзқарасты маған сіңірді. Біздің үйде теледидар 24/7 қосылмайды. Біз қандай заңдар қабылданып жатқанын білу үшін өзіміздің жергілікті жаңалықтарды қараймыз. Біз үгіт-насихатқа ермейміз.

— Мен үш себебі бар деп ойлаймын. Бірінші — өте жақсы әзірленген үгіт-насихат. Үгіт-насихатшы болып жұмыс істейтіндерге тәнтімін, себебі өзім HR болып істеймін. Олар ақпаратты адамдардың тыңдағысы келгендей етіп беруді біледі. Жақсы оратор, жақсы манипулятор және бэкграунды керемет. Яғни олар жұмысын жақсы атқарып жатқанын мойындаймын. Екіншіден, пропагандаға «сынған» адамдар сол мәдениетке жақын болғысы келеді. Сол жерде болып, ресейліктермен ортақ құндылықтарды бөліскісі келеді. Сол көзқарастың бірлігі, ортақ мүдде оларды рухани түрде жақындастырады. Үгіттеушілер: «Бұл көк түс емес, сары» десе, олар да сонымен келіседі. Сондай-ақ, үшінші себеп — қаржылай жағдай жасау. Туыстары соғысқа кеткен адамдардан естігенім бар. Соғысқа кетті, демек ақша алады. Олар бұл туралы тыныш айта салады. Мұны: «мен жақсы іс жасап жатырмын, ал ол үшін маған тағы ақша береді» деп мақтаныш көреді деп ойлаймын.

— Ирина және Евгениймен алғаш сөйлескенде Щучинскіде толока ұйымдастырып жатқанын айтты. Мен ол жерде жалғыз жергілікті тұрғын болдым. Мен: «Достар, кездесейік және толока үшін орын таңдайық» деп жаздым. Бірақ кездесуге бара жатқанда қорықтым. Қанша дегенмен мұндай өңірде триггерлік тақырыпты қозғау қауіпті. Мен мұның бәрі қайғылы аяқталуы мүмкін деп ойладым. Жолда келе жатып, бір сылтау айтып бармай қояйын ба деген де ой болды. Бірақ адам бір рет кейін шегінсе, үнемі шегінуді әдет қылады. Сосын бастап көрейін деген оймен бардым. Бірінші қорқынышымды жеңген соң, кейін қорықпайтын болдым. Мен өзімнің көзқарасыма сенімдімін. Біреу менімен келіседі, біреу келіспейді. Егер адам менің ойыммен келіспесе, оны ұстамаймын.

— Иә, толокаларды жүйелі түрде өткізетін негіз бар. Мен ол жерде үш ай болдым (кейін басқа қалаға көшіп кеттім) және осы уақытта еріктілердің қауымдастығы құрылды. Біз жергілікті жәрмеңкелерге, жергілікті газетке шығайық деп тырыстық. Яғни, біз алға жылжудың түрлі жолын іздедік. Жергілікті кәсіпкерлерге бардық, олардың кейбірі толокаларға келді және әлі күнге дейін араласамыз. Одан қалды басқа қалалармен салыстырғанда, Астананы қоспағанда, біз Щучинскіде көп «періште» жасадық.

— Бұған дейін мұндай ірі жобаларға қатыспадым, мұндай деңгейде жұмыс істемедім. Сондықтан өзімді көрсетуге мүмкіндік берген қорға алғыс айтамын. Қорда жүріп көп нәрсе үйрендім. Адамдардың болмысын қабылдауды үйретті. Жергілікті үйлестіруші және рекрутер болған соң, пікірі әртүрлі адамдармен кездестім. Келіспеушіліктермен жұмыс істей білуім керек еді. Мен адамдардың ойын өзгерте алмадым, ол менің міндетім де емес еді. Маған қорға қандай да бір көмек бере алатын адамдарды табу керек еді. Біз тек періште жасай алатын еріктілерді ғана емес, бұдан бөлек дизайнер, оператор, копирайтер және басқа мамандарды іздедік. Барлығын дерлік таптық.

— Қараңыз, еріктілердің қызметі түрлі болады. Кейде ерікті 2–4 ай көмектеседі, бірақ жыл бойы жүре алмайды. Ал, қор дамуы үшін аптасына 6–8 сағат бөлу керек. Ал кейбір тапсырмаларды күнделікті орындау керек. Мысалы, әлеуметтік желіге материал жариялау үшін кез келген уақытта байланыста болу керек. Сондықтан еріктілер әрдайым қажет.

— Ондай оқиғалар көп. Еріктілер тапқан кезде қуанамын. Маған дейін сауалнама арқылы іздеген. Ол әдіс бұрын «келсе жақсы, келмесе келмейді» деген принциппен жұмыс істеген. Ал мен әркімге жеке хабарлама жазып, өзімді таныстырып, кез келген уақытта әңгімелесуге дайын екенімді айтатынмын. Түнгі бір-екіге қарамастан сөйлесетінмін. Кейбір ерікті Қазақстанда болмаған соң, қашықтан жұмыс болған соң оларға кешкі 11-ден кейін хабарласу ыңғайлы болатын. Қорға қосылған жаңа адам қандай да бір пайда әкелсе қуанамын, себебі уақыт зая кетпеді және нәтижесі бар.

— Украинада танысым болмаса, мұны жасамайтын едім деп ойламаймын. Танысың жасап жатқан іс болған соң жасағың келетіндей 15 жаста емеспін ғой. Көрші көршіге шабуыл жасап, зорлық-зомбылыққа қуанғаны дұрыс емес. Бүгін Украина болса, ертең Қазақстан, ар күні Грузия болуы мүмкін. Бұл орыс рулеткасы деген ойын сияқты: қарудың кімге бағытталатынын білмейсіз. Иә, Украинадағы таныстарым босатылған жерлердің видеосын жіберді. Бұл маған тағы мотивация берді. Өйткені адаммен аралассаң, оған жауапкершілігің болады деп санаймын. Жақын аралассаң, жауапкершілік жоғары, аз аралассаң, жауапкерлішік те аз болады. Бірақ бәрібір жауапкершілік бар… Егер Ресей жеңсе, 40 млн адам үлкен елдің құлы болып қалатынын түсінемін. Егер ресейлік әскер толық кірсе, украиналық бойсұнбаса, өз қалағанын жасап, өз-өзімен болса, не болатыны түсінікті. Чехов, Достаевскийге бейбітшілік берген ел қалай зорлыққа қуанып, мақтан тұтады. Сіз Большой театрға билет алып көрдіңіз бе? Олар шетелге барғанда билеті жарты жылда бітіп қалады. Осындай потенциалы, мәдениеті бар адамдар әлемге дамыған, талантты екенін көрсетіп, қалайша көршіге зорлық-зомбылық жасайтынын түсінбеймін. Маған бұл — жұмбақ. Мүмкін бұл ұлттың бір бөлігі немесе мен ештеңе білмеймін. Мүмкін бұл жер сұхбатқа қосылмай қалатын шығар (күледі).

— Мен қорға қосылғаныма өте ризамын. Жаңа айтқанымдай, мен адамдарды сол қалпында қабылдауды үйрендім. Мен өзіме сенімді бола бастадым. Адамдардың реакциясы әртүрлі болғандықтан, олар сізді әрқашан құшақ жая қарсы алмайды және «мен көмектесемін» дейді. Олар сізге дөрекі жауап бере алады және сізге сіз қайдасыз және Бандера қайда екенін айта алады. Мынадай да жағдай болған. Неге біз жергілікті мектептерге көмектеспейтінімізді айтатын адамдар да бар: «Қазақстанда проблема жоқ па?» Еріктілердің көмегі не үшін қажет екенін түсінбейтін адамдар да бар. Маған ақша төлей ме деп сұрайтындар да бар. Мен өзімнің жұмысыма одан сайын сенімді болдым. Тіпті ерікті, маман ретінде емес, адам ретінде. Маған Евгений мен Ирина ұнайды. Олар жақсы көре алады – сол ұнайды. Бұл бәрінің қолынан келе бермейді. Өзінің қандай да бір жеке мақсаты бар немесе бала күніндегі гештальтын жапқысы келетіндер бар. Ал, Ирина мен Евгенийдің маңызды мәселемен айналысатынын ескеріп, оларға тек тамсанамын. Еріктілер шаршайтынын да ескеру керек. Олар шаршайды, құлшынысы басылады. Олар жаман болғаннан емес. Тек кейде энергия бітіп, адам шаршайды. Бұл да норма. Әркімнің өз биігі бар: біреу екі айға, екінші біреу үш айға, ал тағы біреуі бір жылға дейін қашықтықты өте алады. Сол үшін біздің қорда психологиялық қызмет бар. Біздің психологымыз әр бейсенбі сайын консультация өткізеді.

— Меніңше жақсы көру деген, ештеңеге қарамастан жақсы көру. «Еркіндік Періштелері» жобасының ұйымдастырушылары тарихи отанынан алыста болса да, қоғамда екі түрлі пікір болса да, өз ұлтына, украиналық балаларға көмектесіп келеді. Қандай да бір қысым, негатив, хейтке қарамастан жасап жүр… Мұны еріктілерге қатысты да айтуға болады. Мен өзімнің тәжірибеме қарап, еріктілердің кейбір танысы арасын суытқан болуы мүмкін деп ойлаймын. Қазіргі шындық солай. Маған олардың азаматтық позициясы және ішкі рухы, мықтылығы ұнайды. Көзқарас, идеяның артынан, жақсылыққа сенімнің артынан жылжу.

— Жоба еріктілерінің ынтасы өте күшті. Ол бір нәрсе сәтсіздікке ұшыраған кезде, жоба қатып қалғанда немесе біреу кетіп қалғанда күш береді. Бұл нақты түсінік: сіз істеп жатқан нәрсе — «а» — дұрыс және «б» — қажет.

— Мен оларға батыл шешім қабылдауды тілер едім. Сен бір нәрсені істемесең, оның саған қажет не қажет емес екенін түсінбейсің. Сен сағаттар бойы отырып, түрлі ойға шомып, болжауың мүмкін, бірақ сен оны жасап көрмегенше, оның не екенін түсінбейсің. Егер сіз бірдеңеден күмәндансаңыз, шағын research (зерттеу) жүргізіңіз. Қор туралы мәліметтерді — қайда, қашан, кім құрғанын, қаржы есебі қандай екенін біліңіз. Бұлар — орынды сұрақ. Көптеген ерікті менімен сөйлескенде қордың жұмысы қаншалық ашық, әділ екенін, келісімшарт бар ма деген сұрақтар қойды. Біз Украинаға ақша жіберіп қана қоймаймыз. Біздің Украинадағы белгілі бір еріктілер тобымен кеоісімшартымыз бар. Олар нақты бір мектепке немесе балабақшаға көмектесу үшін келесімшарт жасайды, біз содан кейін ақша жинай бастаймыз. Нәтижесіне қарасақ, қордың жұмыс істеп жатқанынан жылдан асты және нәтижесі жақсы, демек тексерілген. Ерікті және ұйымдастырушылармен де сөйлесіп көрген дұрыс деп ойлаймын. Евгений мен Иринаны танимын, оларды диалогқа дайын, күмәні бар адаммен сөйлесуге әрқашан дайын.

— Жақсылыққа сену және Украинадағы бейбітшілік үшін нақты қадамдар. Қазақстанның украиналық балаларды қолдауы — азаматтық позицияны, зорлықты қабылдамау позициясын көрсету. Ал еріктілер үшін бұл қарым-қатынас құру және бастысы — әрекет етуге, іспен көмектесетін адамдармен комьюниті құру.